Onduidelijkheid over rol vertrouwenspersoon

Er is nog veel onduidelijkheid over rol vertrouwenspersoon, aldus Huis voor Klokkenluiders.

Twee typen vertrouwenspersonen
Bij vertrouwenspersonen kan een onderscheid worden gemaakt tussen vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen (VPOO) en vertrouwenspersonen integriteit (VPI). Lang niet alle organisaties hebben een VPOO en/of een VPI, terwijl het toch van belang is dat er een luisterend oor is voor werknemers die worden geconfronteerd met ongewenst gedrag dan wel integriteitsschendingen.

Ook is de rol van vertrouwenspersonen binnen organisaties is vaak onduidelijk. Dat is een van de voornaamste conclusies uit de recente verkenning “De vertrouwenspersoon Integriteit: stand van zaken en ontwikkelingsperspectieven” van het Huis voor Klokkenluiders. Uit het rapport komt naar voren dat werkgevers meer kunnen doen om de deskundigheid van vertrouwenspersonen te ontwikkelen, hun positie te versterken en om meer werk te maken van een veilige organisatiecultuur.

Ambtenaren onder druk gezet
Zo kwam op 21 november 2019 naar voren dat één op de zes rijksambtenaren weleens onder druk is gezet om niet-integer te handelen; in 68% van de gevallen gebeurde dit door de leidinggevende. Het vaakst werd gevraagd om informatie achter te houden (34%) of uitkomsten van rapporten aan te passen (25%). Dit blijkt uit een online onderzoek van FNV Overheid dat door 1.368 rijksambtenaren is ingevuld. De resultaten zijn voor de vakbond aanleiding om minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) op te roepen tot maatregelen om een integere overheid te waarborgen.

Zichtbaarheid vertrouwenspersoon
Hoewel de meeste organisaties wel beschikken over vertrouwenspersonen, zijn deze nog onvoldoende zichtbaar en genieten zij nog weinig vertrouwen. Slechts 40% van de ondervraagde vertrouwenspersonen geeft aan dat zij formeel hebben moeten solliciteren op de functie van vertrouwenspersoon. Met name bij organisaties tot honderd medewerkers (alle sectoren) wordt de vertrouwenspersoon vaker informeel gevraagd voor de functie. In de private sector komt dit ook geregeld voor bij bedrijven met meer dan honderd medewerkers.

Duidelijke aanstellingsprocedures, heldere functieprofielen, opleidingen en regelmatige evaluaties versterken de positie van de vertrouwenspersoon. Volgens het onderzoek zijn afspraken over de taken en het functioneren van de vertrouwenspersoon echter maar in de helft van de gevallen schriftelijk vastgelegd in een specifiek functieprofiel. Ongeveer een kwart van de organisaties stelt geen specifieke eisen aan de functie van de vertrouwenspersoon. Slechts 40% van de respondenten geeft aan dat hun functioneren regelmatig wordt geëvalueerd.

Let op!
Op grond van de wet Huis voor klokkenluiders zijn organisaties met meer dan vijftig werknemers verplicht tot het aanstellen van een VPI. Bij de vertrouwenspersoon kunnen werknemers integriteitsvragen stellen, vertrouwelijk overleggen en advies krijgen over het melden van een misstand. De vertrouwenspersoon is er zowel voor de werknemer als de werkgever en speelt een belangrijke rol bij het analyseren van meldingen en bij het rapporteren over de aard en omvang ervan.

Uit de pen van Mr. Monique van de Graaf